W najbliższych tygodniach ciężko będzie zwiedzić jakąkolwiek wystawę ze względu na specjalne środki ostrożności podejmowane przez kolejne kraje w ramach ochrony przed pandemią koronawirusa. Wielu z nas, aby powstrzymać rozprzestrzenianie się epidemii, dobrowolnie pozostaje w domach. To właśnie dla Was ten wpis o Angelice Kauffman.
Wystawa
Jeszcze przed wybuchem pandemii udało mi się obejrzeć wystawę Angelica Kauffman. Artist, Superwoman, Influencer w Kunstpalast w Düsseldorfie. Wystawa zamyka się 25 maja i według planów ma później przenieść się do Royal Academy of Arts w Londynie. Chętnie podzielę się z Wami moimi wrażeniami, z nadzieją, że niektórym z Was uda się jeszcze ją obejrzeć w którejś z lokalizacji.
Początki Kauffman
Angelika Kauffman przez Johanna Gottfrieda Herdera określona jako “zapewne najbardziej wykształcona kobieta w Europie”, była wysoko cenioną w całej Europie artystką o neoklasycznych zainteresowaniach i liberalnych poglądach. Podziwiana za swoje artystyczne talenty, wszechstronne wykształcenie i nienaganny charakter, Kauffman cieszyła się uznaniem, które dla ówczesnych kobiet było nieomal nieosiągalne. Zasłynęła już w młodości i od tamtej pory jej kariera jedynie nabierała rozpędu. Wykształcenie artystyczne zdobyła we Włoszech, ale sławę i fortunę zyskała w Londynie jako malarka historyczna i portrecistka. W ostatnim okresie życia otworzyła w Rzymie jedną z najbardziej pożądanych pracowni artystycznych. Jej kariera zaskakuje konsekwencją i odwagą, na którą mało która artystka mogła sobie pozwolić.
Opowieść o malarce otwiera jej autoportret wykonany w wieku zaledwie dwunastu lat. Kauffman była wówczas podziwiana również jako śpiewaczka, kształcona pod kierunkiem matki i występująca na dworach północnych Włoch. Zaprezentowała samą siebie z zapisem nutowym piosenki, którą wówczas wykonywała, a skomponowanej przez Pietro Metastasio. Zaskakuje jej strój zgodny z ówczesną rokokową modą – zamknięta w gorsecie sylwetka, biała peruka i mocno upudrowana skóra. Jest to pierwszy i jedyny raz, kiedy oglądamy artystkę w tak „usztywnionym” wydaniu.
Ponad czterdzieści lat później powstał obraz ukazujący punkt zwrotny w jej karierze Autoportret na rozstajach pomiędzy sztuką Muzyki i Malarstwa. Po śmierci matki, młoda Angelika wybrała karierę malarską, szkolona w jej rzemiośle przez ojca. Ukazała samą siebie pomiędzy personifikacjami muzyki i malarstwa, niczym pomiędzy dwiema przyjaciółkami. Z jedną z nich musi się pożegnać czule ściskając jej dłoń, jednak postanawia wybrać towarzystwo drugiej i dotrzeć do świątyni sławy, której bryła widoczna jest na odległym szczycie wzgórza. Obraz ten namalowała ponad pięćdziesięcioletnia autorka, niewątpliwie dla podsumowania własnej ścieżki artystycznej. Warto w tym miejscu podkreślić, że Kauffman nie bała się dawać wyrazu swojemu talentowi oraz pozycji, którą osiągnęła. Mogło to kłuć w oczy bardziej konserwatywnych miłośników sztuki, jednak jeśli chcieli kupić u niej obraz, musieli płacić za niego tyle samo, co u współczesnych jej malarzy.
Winckelmann
Sława Kauffman ugruntowała się w 1764, kiedy w Rzymie namalowała portret Johanna Joachima Winckelmanna, ojca ówczesnej archeologii i kustosza watykańskiej biblioteki oraz kolekcji antyczności. Zdecydowała się ukazać go w momencie natchnienia, z piórem w dłoni i wzrokiem utkwionym poza obrazem. Kauffman w niedługim czasie przeniosła się do Londynu, gdzie tworzyła portrety na zamówienie arystokracji oraz dworu i rodziny królewskiej. Jej popularność tak rosła, że w warsztacie pomagał jej ojciec, a później również jej mąż – Antonio Zucchi.
Kauffman miała głowę otwartą na nowości. Około 1750 roku lady Mary Wortley Montagu, żona brytyjskiego ambasadora w Konstantynopolu jako pierwsza przywiozła do Europy inspiracje modą turecką. Malarka szybko wykorzystała nową modę do portretowania swoich zamożnych zleceniodawczyń ubranych à la turque. Moda wzorowana na tureckiej była niezwykle wyzwalająca dla kobiet, to dzięki niej Europejki mogły bez naruszenia dobrych manier odrzucić gorsety i założyć luźne spodnie.
Akademia
Pokreśleniem niezwykłej pozycji Angeliki Kauffman jest fakt, że razem z twórczynią martwych natur – Mary Moser – należały do grona założycieli Królewskiej Akademii Sztuk w Londynie w 1768. I pozostały jedynymi kobietami przyjętymi do Akademii przez następne 200 lat. Nie miały też tych samych swobód, co ich koledzy po fachu – nie mogły uczęszczać na zebrania, głosowały jedynie pisemnie, a co najgorsze – nie miały wstępu na zajęcia szkicowania modeli, nawet jeśli umiejętność ta była uznawana za podstawę sztuki malarstwa figuralnego. Na rycinie ukazującej zgromadzenie założycieli Akademii, obecność dwóch artystek została odnotowana jedynie poprzez ich podobizny umieszczone na ścianie.
Kauffman jednak nie poddawała się łatwo, opłaciła jednego z modeli pracujących na Akademii, by pozował dla niej prywatnie. Wywołało to niemały skandal w środowisku akademików, którzy domagali się od modela wyjaśnień. Ten oświadczył, że nie odsłonił przed malarką nic poza ramionami i nogami.
Bohaterki storii
Na wystawie w Düsseldorfie po raz pierwszy wydobyto bardzo ciekawy element malarstwa historycznego malarki – wszechstronnie wykształcona, starannie wybierała z przeszłości sceny, w których wiodącą role odegrały heroiny. Sięgała zarówno do podań z brytyjskiej historii, jak i z czasów Republiki Rzymskiej, mitologii, czy literatury. Jej bohaterki są odważne, lojalne i skłonne do ofiary, zupełnie jak bohaterowie na obrazach współczesnego jej Jacques-Louis Davida.
Kauffman przeniosła się ponownie do Rzymu w 1782, gdzie szybko stała się wiodącą portrecistką i twórczynią scen historycznych. Prowadziła w Rzymie prawdziwy salon artystyczny, który odwiedzały wielkie umysły jej epoki, w tym rozmaici artyści, z którymi zawierała głębokie przyjaźnie. Jedną z najbardziej podziwianych angielskich aktorek osiemnastego wieku była Emma Hart, która słynęła z umiejętnego przybierania póz, gestów czy min, które miały reprezentować postaci alegoryczne lub historyczne. Z okazji jej ślubu z Sir Williamem Hamiltonem, Wysłannikiem Nadzwyczajnym do Królestwa Neapolu, Kauffman namalowała jej portret jako muzy komedii z greckiej mitologii – Talii. Aktorka wkracza na scenę unosząc kurtynę, jednak jej twarz nie skrywa się za maską, a odsłania się w całej swojej prawdziwości.
Kauffman gwiazda
Angelika Kauffman dzięki swoim talentom zyskała sławę, której mało kto mógł się równać. Pamiętacie jej autoportret z dzieciństwa, ten w peruce i dość sztywnym stroju? 35 lat później uwieczniła swój wizerunek jako najwyższej kapłanki sztuki w świątyni sławy. Ten portret zawisł w galerii autoportretów w Uffizi we Florencji obok wizerunku Michała Anioła, co było najwyższym wówczas zaszczytem. Jak jej się to udało? Zapewne była to zasługa wyjątkowej opieki (i hojności) Minerwy, bogini mądrości i opiekunki sztuk i nauk. Artystka darzyła ją szczególnym szacunkiem – jej zwycięstwo nad Neptunem, bogiem mórz i oceanów zostało ukazane na kamei spinającej suknię Kauffman-kapłanki sztuk.
Visits: 11